Wszystko o Gliwicach

marta

Zabytki
Mury obronne

Pierwotnie obwód murów wynosił 1125 m. Wzniesione w pierwszej połowie XIV wieku po wojnach husyckich składały się z odcinków kurtyn, 29 baszt, oraz dwóch bram (Bytomska zwana Białą i oraz Raciborska zwana Czarną). Miasto otoczone było ponadto fosami i wałami ziemnymi. Mury zostały wzniesione z kamienia polnego i łamanego, od góry przechodziły w wątek ceglany zwany polskim, lub gotyckim. Wysokość kurtyn wynosiła pierwotnie około 9 metrów, przy grubości od 1 do 1,2 metra. Baszty były oczywiście większe i zakończone blankami. Resztki bramy zwanej Czarną zostały odsłonięte przy pl. Rzeźniczym i obecnie są one otwartą ekspozycją mostu, przedbramia oraz fragmentu fosy. Mury gliwickiej Starówki należą do najlepiej zachowanych na śląsku. Ich resztki, poza fragmentami przy placu Rzeźniczym, można obserwować przy ul. Grodowej 1a i 5 oraz przy ul. Basztowej 3. Ponadto większy fragment kurtyny z basztą wykorzystano przy wznoszeniu Zamku (obecnie muzeum).

Zamek - Muzeum

Zamek został zbudowany w linii średniowiecznych obwarowań, z wykorzystaniem baszty zamkniętej od strony miasta oraz odcinka kurtyny muru obronnego. Podobno kiedyś włączona była doń również i druga baszta. Zamek spełniał funkcję arsenału miejskiego, aczkolwiek mógł być także rezydencją zastawnika miejskiego Fryderyka Cytrycza, który przebudował obiekt na swą rezydencję. Wkrótce jednak sprzedał go miastu. W XVII i XIX wieku siedziba ta była kilkukrotnie przebudowywana, co poskutkowało zatraceniem jej cech rezydencjonalnych i obronnych. W latach 80-tych budynek Zamku został odremontowany i włączony do ekspozycji muzealnej jako budowla historyczna.
[link widoczny dla zalogowanych]

Ratusz

Jako siedziba władz miejskich ratusz został wybudowany pod koniec XIII wieku. Jednak obecny budynek pochodzi z wieku XV. Znajdujące się w piwnicach wątki murów są pozostałościami po wcześniejszym ratuszu, będącym nieco skromniejszą budowlą. Gotycki ratusz w Gliwicach posiadał układ dwutraktowy i do obecnych czasów zachował swą średniowieczną strukturę tkwiącą pod nowszą okładziną i tynkiem. W latach 80-tych, z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Gliwic, podjęto renowację zabytkowego ratusza, połączoną z adaptacją jego pomieszczeń na Pałac Ślubów, sale reprezentacyjne, oraz stylową kawiarnię w piwnicach.
[link widoczny dla zalogowanych]

Poczta Główna

Murowany gmach Poczty przy ul. Dolnych Wałów, zbudowany został około 1905 roku w stylu historyzmu z elementami neogotyku. Zróżnicowany w swojej bryle architektonicznej, otrzymał dekorację ceramiczną elewacji i wieży. Nawiązuje do tzw. "gotyku pięknego".
[link widoczny dla zalogowanych]

Willa Caro

Dawna willa przemysłowca Caro, wybudowana w drugiej połowie XIX wieku w stylu neorenesansowym. Obecnie stanowi siedzibę Muzeum Miejskiego przy ul. Dolnych Wałów, utworzonego w 1905 roku przez Górnośląskie Towarzystwo Przyjaciół Muzeum w Gliwicach.
[link widoczny dla zalogowanych]

Kościół katedralny św. Ap. Piotra i Pawła

Kościół został zbudowany w latach 1886-1900 i należy do najwybitniejszych przykładów świątyń w stylu neogotyckim na terenie Śląska. Bryła kościoła składa się z trójnawowego bazylikowego korpusu i bogatego w formy architektoniczne prezbiterium z ambitem. Zastosowano tutaj typowy dla śląskich kościołów gotycki system konstrukcyjny, oparty o wieże sił i łęki oporowe. Mury kościoła oblicowane są klinkierową i glazurowaną cegłą. Nad głównym portalem umieszczona jest barwna mozaika przedstawiająca patronów kościoła, świętych Apostołów Piotra i Pawła. W kościele znajdują się najlepsze na Górnym Śląsku organy firmy Rieger, zrozumiałe jest więc że odbywają się tu liczne recitale ogranowe i koncerty. W 1992 roku kościół został podniesiony do rangi katedry.
[link widoczny dla zalogowanych]

Kościół Wszystkich Świętych

Parafia została założona około połowy XIII wieku. Nie wiadomo jak wyglądał pierwszy kościół. Przypuszczalnie został wzniesiony z drewna. Obecny wybudowany został w XV wieku. Jest to budowla trójnawowa, halowa, z trójprzęsłowym prezbiterium i czteroprzęsłowym korpusem. W prezbiterium założone jest sklepienie sieciowe, zaś w nawach gwiaździste. Smukło ośmioboczne filary oddzielają od siebie nawy. Pomiędzy nawą główną a prezbiterium istnieje ściana tęczowa z ostrołukiem. W XVII wieku pierwotną, ceglano-kamienną frakturę ścian i filarów pokryto tynkiem. Bogate, rzeźbiarskie wnętrze kościoła uzupełniają duże nowoczesne organy z parawanowym prospektem, uformowanym z rzędu piszczałek. Zbudowane zostały przez formę Rieger i Kloss z Krnova. W skarbcu kościelnym przechowywana jest wspaniała monstrancja ze sceną powrotu zwiadowców do Ziemi Kanaan. Opodal, przy ul. Kościelnej usytuowana jest plebania, zbudowana w 1781 roku w stylu klasycystycznym. W podziemiach kryją się gotyckie wątki murów oraz ostrołukowe portale, co wskazuje na średniowieczny rodowód tego obiektu.

Kościół Świętego Krzyża i klasztor oo. Redemptorystów

W XVI wieku na rozwidleniu szlaków w kierunku Raciborza i Koźla (obecnie ulic Daszyńskiego i Kozielskiej) stał krzyż przydrożny. W 1623 roku reformaci wznieśli w tym miejscu klasztor i kościół w formach barokowych pod wezwaniem św. Krzyża. W 1921 roku przejęli klasztor OO. Redemptoryści. Wkrótce kościół został przez nich przebudowany i powiększony. Wnętrze kościoła nakryte jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. Kościół zwrócony jest swym prezbiterium w kierunku północnym, a po zachodniej stronie korpusu nawowego przylega czworoboczny budynek klasztorny z wewnętrznym wirydarzem. Z 22 na 23 sierpnia 1683 roku zatrzymał się w klasztorze Jan III Sobieski zdążając z odsieczą na Wiedeń.
[link widoczny dla zalogowanych]

Kościół Świętej Trójcy

W 1409 roku został wybudowany drewniany kościółek szpitalny. Niestety, w 1813 roku został on zniszczony pożarem, a obecnie stojący na tym miejscu powstał w 1838 roku. Murowany kościółek pozbawiony został wyraźnych cech stylowych. W 1959 roku kościół został odnowiony. Obecnie jest jedynym na tych terenach kościołem obrządku ormiańskiego. W jego wnętrzu znajdują się obrazy z XVII i XVIII wieku. Przed kościołem usytuowane są dwie figury św. Jana Nepomucena z 1794 roku i grupa Ukrzyżowania z pierwszej połowy XIX wieku.

Kościół cmentarny Wniebowzięcia Matki Boskiej

W 1493 roku został zbudowany w Zębowicach koło Olesna kościółek, który w 1925 roku przeniesiono do Gliwic i usytuowano na terenie Cmentarza Centralnego. Do dziś jest on jednym z najlepiej zachowanych drewnianych kościółków na Górnym Śląsku. Kościółek posiada gotyckie i barokowe cechy. Należy do jednego z pięciu drewnianych kościołów na terenie dawnego powiatu gliwickiego, pochodzących z końca XV wieku.

Fontanna z Neptunem

W zachodniej części rynku gliwickiego znajduje się prostokątny basen, w którym na cokole umieszczona jest wykonana z piaskowca rzeźba, przedstawiająca postać Neptuna na delfinie. Odkryty po wojnie napis głosi, że jej autorem był J. Nietsche (1794 r.).
[link widoczny dla zalogowanych]

Fontanna z trzema faunami

Fontanna mieści się przed budynkiem Urzędu Miejskiego przy ul. Zwycięstwa. Rzeźba trzech trzymających się za ręce, tańczących faunów została odlana z żeliwa w Hucie Gliwice w 1928 roku według projektu H. Damann'a. Jest ona umieszczona na cylindrycznym cokole, ozdobionym ornamentem ciągłym z motywem baranich głów i festonów.
[link widoczny dla zalogowanych]

Lew czuwający

Rzeźba leżącego lwa z uniesionym łbem, odlana z żeliwa w Hucie Gliwice w 1824 roku według projektu Teodora Kalide. Obecnie mieści się ona na cokole przy wejściu do muzeum przy ul. Dolnych Wałów 8.
[link widoczny dla zalogowanych]

Rzeźby leżących lwów

Dwa lwy z uniesionymi głowami zaprojektowane zostały przez J. G. Schadowa, odlane z żeliwa w Hucie Gliwickiej w 1830 roku. Obecnie znajdują się na cokołach przy palmiarni.

Radiostacja

Mają Gliwice swoją "wieżę Eiffla", choć mało kto do tej pory patrzył na nią jako na dzieło sztuki inżynierskiej. Nad jej historią zaciążył fatalny kwadrans z roku 1939 i wydarzenia, które rozegrały się nawet nie pod tą wieżą, ale w pobliskim budynku radiostacji nadawczej.
Wieża jest unikatem inżynieryjnym w skali światowej. Inne podobne obiekty albo uległy zniszczeniu w toku działań wojennych, albo zostały rozebrane i zastąpione nowszymi, stalowymi konstrukcjami. A budulcem naszej wieży jest drewno modrzewiowe! Belki zostały połączone śrubami mosiężnymi (ani jednego gwoździa z żelaza!). Wysokość - 110 metrów, podstawa - 20x20 metrów.
Wieża znajdowała się stale pod fachową opieką, dzięki czemu jej stan techniczny jest bardzo dobry. Po wojnie, do 1956 roku pracowała jako maszt antenowy Radia Katowice oraz jako... zagłuszarka. Później Radio Katowice nadawało z Rudy Śląskiej, a zagłuszarki przeniesiono do Czechosłowacji. W głównym budynku produkowano m.in. nadajniki radiowe średniej mocy na fale średnie. Wieżę wykorzystywano do technicznych prób nadawczych, a od kilkunastu lat głównie do łączności radiotelefonicznej (telefony komórkowe, radio CCM i in.). Na różnych wysokościach zamontowano ok. 50 różnych anten. Wieża sama zarabia na swoje utrzymanie i konserwację i ma przed sobą jeszcze 15-20 lat życia.
Zwiedzanie Radiostacji: grupy zorganizowane o każdej porze dnia i nocy po telefonicznym uzgodnieniu terminu: 693 131-292. Szczególnie atrakcyjne jest zwiedzanie obiektu po zmierzchu.
[link widoczny dla zalogowanych]

Kościół pw. św. Bartłomieja

Wzmianki o parafii i kościele pw. św. Bartłomieja sięgają XIII w. Według najstarszych źródeł kościół i parafia powstały około 1232 r. Swój początek zawdzięczają zakonowi rycerskiemu Templariuszy, przybyłemu na Śląsk z Moraw. Kościół jest gotycki, murowany, orientowany, otoczony murem z kamienia. Wielokrotnie naprawiany i przebudowywany. Obecne prezbiterium i zakrystia pochodzą z XV w., nawa i wieża - z XVII w. W latach 1907-11 wybudowano w stylu neogotyckim nowy, potężny kościół pw. św. Bartłomieja przy ul. Bernardyńskiej. Projektował go architekt wrocławski L. Schneider. Kościół konsekrował 14 maja 1911 r. kard. Jerzy Kopp. Pierwsze prymicje w nowym kościele odprawił w czerwcu 1911 r. ks. Józef Ferche - późniejszy biskup pomocniczy we Wrocławiu.